Chess in education

Er zijn inderdaad wel al wat mensen die zich wetenschappelijk hebben beziggehouden met het schaakspel. Vooral het idee dat schaken als middel ergens toe bij kan dragen is een idee waar vele geïnteresseerden voor mij zich hebben mee bezig gehouden. "Mee bezig houden" is dan nog een understatement. Echt wel onderzoek naar uitgevoerd en vaak ook nog eens in de praktijk trachten uit te voeren.

Het meeste valt er te vinden in de onderwijskundige hoek. Het schaken bevordert het leren. Dat dit enorm actueel is, bewijst het lobbywerk dat groot schaakkampioen en voormalig Russisch politieker Garry Kasparov doet om het schaken als vak geïntegreerd te krijgen in het onderwijs (over heel Europa). Hij stampte de Kasparov Chess Foundation Europe uit de grond. Dit is een organisatie die schaakopleidingen verspreidt bij geïnteresseerder leraars, om zo het schaken te promoten binnen het onderwijs, dit voor kinderen van 6 tot 18 jaar. 

Kasparov kijkt verbaasd in een schaakpartij tegen GM Nigel Short.

Een zekere Amerikaan, Robert Ferguson, balde in, op wetenschappelijk gebied lang vervlogen tijden (1995), al verschillend onderzoek hieromtrent samen in een review. Hij breekt eigenlijk een lans voor dat invoeren van het schaken in het onderwijs. Het is een opsomming van alle voordelen die dat zou bieden. Het is een lang lijstje, waarin onder andere het bevorderen van creativiteit, concentratie, kritisch denkvermogen en geheugen opgenomen zijn. Een toffe fait divers: een onderzoek van onze landgenoot Johan Christiaen werd hier ook in opgenomen! Het was een onderzoek tussen 1974 en 1976, waarbij de schaakgroep beter scoorde bij cognitieve testen. Ook de reeds eerder vermeldde Nederlandse psycholoog en schaaktrainer Karel van Delft voerde hier onderzoek naartoe, met positief invloed van schaaklessen op leerprestaties. Meer informatie is op deze website te vinden.

Zo'n discours, het kan niet anders of er moet daar wel tegenkanting tegen zijn gekomen, hoor ik u al denken. En inderdaad: in 2005 kwam het duo Gobet en Campitelli met een nieuwe review. Voornaamste punten van kritiek: de objectiviteit van de onderzoekers, die graag wouden bewijzen dat schaken een positieve invloed heeft, én het feit dat motivatieproblemen kinderen parten zou kunnen spelen, indien ze het spelletje niet leuk vinden. Ook de lange termijn effecten worden in vraag gesteld.

Schaakcartoon

Wat er ook van zij: het schaken in schoolse context maakt hoe langer hoe meer opgang. Schoolschaakkampioenschappen worden meer dan ooit bezocht, in scholen worden leraars warm gemaakt om schaakles te geven over de middagen, in scholen buitengewoon onderwijs wordt het ook vaak gedaan. Sterkere schakertjes gaan daarna vaak hun heil zoeken bij de lokale schaakclubs. En zo gaat de bal aan het rollen.